Czasopis
Białoruskie pismo społeczno-kulturalne
12/2002
Быць сабою
Набліжаецца канец году і таму прыходзяць думкі, як мы жылі і дзеля чаго жылі. Тым часам адны з нас паўміралі, іншыя нарадзіліся, і так усенька кругам ідзе. У маіх вясковых Крынках быў такі тыдзень восені, калі што ні дзень нехта канаў – хто ў шпіталі, а хто раптоўна ў хаце, уночы сплючы. Адыходзіць наша нацыя на той свет.
Мой смутак смерці бярэцца не столькі ад шкадавання самога чалавека, колькі ад таго, што па ім пасля засталося. Застаюцца дзеці, унукі, пераважна распыленыя па белым свеце, далёка. Нават, калі толькі ў Беластоку яны ці ў Саколцы. Там усё ж непадобнае на крынскае жыццё, тутэйшыя ў нас хаты ім непатрэбныя, а прадаць іх няма каму. На маёй Сакольскай вуліцы стаіць такіх хат ужо шэраг і не раз паглядаю на іх, задумваюся.
Мы, беларусы, не жывем для сябе, але для дзяцей сваіх. Гэтак у нас ад беднасці. Мой лодзінскі сват не можа надзівіцца, што я свайго сына, а яго зяця, успамагаю грашыма і чым магу. Бо ён сваім дзецям, у іх ліку і маёй нявестцы, у лепшым выпадку дае пазыку, якую потым яны вяртаюць яму (і толькі з яго ласкі – без працэнтаў). Сам ён, маючы пад восемдзесят гадоў, аб’ездзіў паўсвету, бо жыве не для дзяцей, але для сябе. Ну, у Лодзі гэта магчымае, там не мае работы толькі гультай або нейкая фабрычная неўдалота. Сітуацыя ў іх набліжана да еўрапейскай, а не як у нашым сохнучым Беластоку ды аганізуючых павятовых мястэчках азіяцка-расейскага тыпу.
Мой нямецкі сябар Хайнц таксама мае дзеці, не маленькія, а дарослыя. І ўнукаў. Дастае ён звычайную эмерытуру, быў радыёмеханікам у арцельным варштаце ў мястэчку за Одраю. Але яму цікава прыехаць на мазурскія азёры лавіць рыбу або наведаць гэтыя Крынкі сярод лясоў, лугоў. Я пытаю: – Хто з майго пакалення dziadków лётае самалётам на іспанскія пляжы або хоць вандруе ў карпацкія горы, адпачыць, пабыць у дзвосным краявідзе? Апошні грош садзіць dziadek/babcia ў тхланныя кішэні сыну/дачцэ, каб панамі былі. А самі жывуць гаўнаедамі. Яны жывуць не для сябе. Калісьці камуністы намаўлялі ахвяроўваць сябе дзеля яснага заўтра. Але тое „заўтра” так і не аб’явілася. Мы, самі аб гэтым не ведаючы, камуністы ўжо ад самюткае калыскі!
Ад маладых лет думаем пра смерць? Жэнімся, каб дзяцей мець. А дзяцей хочам мець, каб было каму да смерці нас дагледзець. Так даўней было. А цяпер – гляньце, кім шпіталі заваленыя... Паміраючымі старымі, месца якіх калісьці было ў хаце, сярод радзіны. Гляджу на кінутыя хаты ўздоўж Сакольскай. У некаторых нядаўна тлела старэчае жыццё, вывезенае вось карэткаю ў той шпіталь, быццам на апошні этап жыццёвага шляху. Вочы ім там заплюшчаць зусім не дзеці родныя, толькі дзяжурная медсястра. Бы ў нейкай фабрыцы смерці...
За мінулы год прыбыло тры асірацелыя хаты. Да аднае з іх, па-суседску са мною, прыехаў адкульсьці з Польшчы сын нябожчыка і на працягу пару дзён паліў у залебядзелым агародзе бацькавы пажыткі: тапчан, табурэткі, стол, шафу, абутак, адзенне, і Бог адзін ведае, што яшчэ. Усёй той бацькаў здабытак быў яму лішні, можа і ганебны, прымітыўны, няварты ўзяць у мадэрную недзе кватэру. А прадаць – не прадасі ў мясціне, у якой вымірае люд. Калі бачу на агародах агнішча вялікае, як пажар, то не пытаючы ведаю, што зноў кагосьці пахавалі. І столькі ўсяго следу ад жыцця пражытага дзеля дзяцей: хуткае пахаванне і высокае полымя...
Ад вясковае цывілізацыі не застанецца анічога, акрамя зарослых кустамі могілак за гарою. Да крыўднага мала, калі падумаць, што без вёскі не было б цяперашняга свету. Значыць: лічыцца само жыццё. Нават не егіпецкія піраміды. А калі так, дык трэба перш за ўсё жыць для сябе, бо дзеці маюць сваё жыццё, непадобнае да бацькоўскага. Гэта нармальна, гэта так павінна быць і так яно ёсць. Толькі нам, бацькам, здаецца, што мы тут найважныя. А мы гніючы плот, які раней ці пазней парубаюць у дровы. Няўжо ад дня вяселля няма нам жыцця, ужо ад шлюбу, таму маладухі плачуць, жаніхі напіваюцца, бы асуджаныя на катаргу бадзягі...