Czasopis
Białoruskie pismo społeczno-kulturalne
12/2002
Minął miesiąc
W regionie.
Mikołaj Buszko, dyrektor Hajnowskiego Domu Kultury, po 23 latach pracy otrzymał wymówienie bez podania przyczyn. Decyzję podjął ustępujący zarząd miasta tuż po zwycięstwie w wyborach, już w pierwszej turze, dotychczasowego burmistrza Anatola Ochryciuka. To kolejny przejaw konfliktu wokół Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej, którego Mikołaj Buszko jest dyrektorem.
Wyświęcenie nowej cerkiewki przy parafii prawosławnej Michała Archanioła w Bielsku Podlaskim uroczyście zainaugurowało nowy rok szkolny w tamtejszym Policealnym Studium Ikonograficznym. Jego słuchacze sami wykonali ikonostas i polichromię. Budowa trwała dwa lata. W ostatnim dniu października cerkiewkę wyświęcił zwierzchnik Cerkwi prawosławnej w Polsce, metropolita Sawa.
7 listopada w barze „U Wołodzi” w Hajnówce odbyły się „huczne obchody” rocznicy rewolucji październikowej. Z głośników toczek płynęły przemówienia, przeplatane radzieckimi pieśniami. Bywalcy baru uczcili tę okoliczność małym jasnym.
W dniach 7-8 listopada w Białymstoku odbyła się konferencja naukowa „Białoruskie życie kulturalne w II Rzeczypospolitej”. Organizatorami byli: Katedra Kultury Białoruskiej UwB, Białoruskie Towarzystwo Historyczne i Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego. Uczeni z Polski, Białorusi i Litwy przedstawili ponad 20 referatów. Konferencji towarzyszyła wystawa prac Piotra Sierhijewicza, Lwa Dobrzyńskiego, Walentego Romanowicza, Olgi Prokopowicz, Jazepa Farbotki oraz Jazepa Drozdowicza. W Zespole Szkół Muzycznych odbyła się promocja książki Hanny Kondratiuk „W stronę Tarasiewicza” oraz koncert muzyki białoruskiej z czasów II Rzeczypospolitej (kompozytorów Jana Tarasiewicza, Konstantego Gałkowskiego, Albina Stepowicza, Szymona Rak-Michajłowskiego) w wykonaniu Tatiany Mołakawaj (fortepian) i Tatiany Cybulskiej (wokal).
W dniach 8-10 listopada Białoruskie Zrzeszenie Studentów zorganizowało w Hajnówce konferencję „Europa mniejszościom – mniejszości Europie”. Udział wzięli w niej przedstawiciele białoruskich, ukraińskich, łemkowskich i żydowskich młodzieżowych organizacji z Polski i Litwy. Uczyli się oni m.in. pisać projekty i przygotowywać wnioski o przyznanie grantów.
9 listopada odbyło się uroczyste podsumowanie VII Ogólnopolskiego Konkursu Białoruskiej Poezji i Prozy, organizowanego przez Związek Białoruski w RP i redakcję tygodnika „Niwa”. Wzięło w nim udział kilkunastu literatów-amatorów, głównie z Białostocczyzny. Komisja, której przewodniczyła poetka z Bielska Podlaskiego Nadzieja Artymowicz, podobnie jak rok temu przyznała jedynie wyróżnienia. W grupie uczniów szkół podstawowych i gimnazjów jej uznanie zyskały cztery prace, zaś wśród dorosłych – trzy. Niektóre z tych i inne wybrane utwory zostaną opublikowane w „Niwie”, ukaże się też pokonkursowy tomik.
10 listopada odbyła się druga tura wyborów samorządowych, w której wyłoniono prezydenta Białegostoku, burmistrzów miast i wójtów gmin. W dogrywce spotkali się dwaj kandydaci z największą liczbą głosów uzyskanych za pierwszym razem. W większości gmin drugiej tury nie było. 27 października zwycięzcy uzyskali tam wymaganą ponad połowę głosów. Więcej o wyborach na str. 10
W Galerii Małej Białostockiego Ośrodka Kultury (foyer kina Forum) swą retrospektywną wystawę pt. „Podlasie w rysunkach” miał znany białostocki grafik Władysław Pietruk. Artysta rodem spod Siemiatycz jest związany ze środowiskiem białoruskim. W latach 1986-92 pracował w redakcji „Niwy” jako grafik, w ostatnich wyborach kandydował do Rady Miejskiej Białegostoku z listy Białoruskiego Komitetu Wyborczego. Na wystawie pokazał narysowane w ciągu ostatnich dwudziestu lat grafiki, przedstawiające architekturę naszej tradycyjnej wsi, drewniane kaplice, kościoły i cerkiewki. Wiele z uwiecznionych piórkiem Pietruka obiektów na zawsze już zniknęło z krajobrazu Podlasia.
15 listopada jubileusz 25-lecia działalności uroczyście świętował zespół „Dziawoczyja Notki” z Liceum Ogólnokształcącego z bjn w Bielsku Podlaskim. Koncert jubileuszowy odbył się na scenie Bielskiego Domu Kultury. Więcej na str. 34
Nazajutrz jubileusz świętował natomiast zespół „Kałaski” Białoruskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego w Białymstoku. Obchodził on 10. rocznicę działalności. Koncert i jubileuszowe uroczystości odbyły się w białostockim kinie Forum.
W dniach 19-20 listopada Instytut Pamięci Narodowej zorganizował w Białymstoku konferencję naukową poświęconą działalności polskiego podziemia zbrojnego po II wojnie światowej na terenie obecnego województwa podlaskiego. Była ona połączona z uroczystym otwarciem siedziby białostockiego oddziału z udziałem prezesa IPN, prof. Leona Kieresa. W drugim dniu konferencji zostały zaprezentowane referaty na temat relacji polsko-białoruskich na Białostocczyźnie w okresie tuż powojennym. Prof. Eugeniusz Mironowicz omówił stosunek ludności białoruskiej do polskiego podziemia zbrojnego, a Wiesław Choruży przedstawił działalność Pogotowia Akcji Specjalnej NZW pod dowództwem kpt. Romualda Rajsa „Burego”, w szczególności spalenie przez ten oddział wsi Zanie, Szpaki i Końcowizna. Problematyka ta wywołała największe zainteresowanie spośród wszystkich tematów konferencji i wywołała bardzo żywą dyskusję jej uczestników.
W drugiej połowie listopada Radio Białystok codziennie od poniedziałku do piątku nadawało w odcinkach „Wielkie miasto Białystok” Sokrata Janowicza w interpretacji Mieczysława Fiodorowa, aktora Białostockiego Teatru Lalek.
Kilkadziesiąt osób z Hajnówki i Białowieży powołało Towarzystwo Ochrony Krajobrazu, mające na celu ochronę tradycyjnej przyrody, kultury, architektury i bogactwa etnograficznego regionu Puszczy Białowieskiej. Wśród założycieli są leśnicy, prawnicy, etnografowie, biolodzy, geografowie, białoruteniści, historycy, architekci, artyści, ekonomiści. Prezesem Towarzystwa została etnograf Ewa Moroz-Keczyńska.
Jak wynika z najnowszych danych Głównego Urzędu Statystycznego, liczba osób, które odprawiono na przejściach granicznych Polski północno-wschodniej, w pierwszym półroczu spadła o 6 proc. Zostawiły one jednak w rejonach przygranicznych prawie 2 mld zł. To aż o jedną trzecią więcej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Obywatele Republiki Białoruś w Polsce najwięcej pieniędzy wydali na nowoczesny sprzęt AGD, rzeczy osobiste, kosmetyki oraz materiały do wyposażenia wnętrz.
Od 1 stycznia wznowiony zostanie ruch osobowy na drogowym przejściu granicznym w Kuźnicy Białostockiej. Drugi rok trwają tam prace modernizacyjne, m.in. budowana jest obwodnica. Remont odbywa się także po stronie białoruskiej. Do końca listopada zaplanowano zakończenie modernizacji pasa 370 m długości, łączącego oba punkty kontroli. Inwestycja jest finansowana ze środków Unii Europejskiej. Wszystkie prace mają być zakończone w 2004 r., kiedy wznowiony tam zostanie także ruch towarowy.
W kraju.
Średnia frekwencja w drugiej turze wyborów samorządowych wyniosła 35 proc. W batalii o fotel prezydenta stolicy lider Prawa i Sprawiedliwości Lech Kaczyński zdecydowanie pokonał kandydata SLD-UP, Marka Balickiego. Lewica, chociaż zdobyła w wyborach najwięcej głosów, do rad miast i gmin oraz sejmików województw nie wprowadziła tylu osób, jak przewidywała. Mówi się nawet o przegranej. Liderzy SLD zapowiedzieli poważną dyskusję, by rozliczyć działaczy lokalnych szczebli partii za słabe wyniki w wyborach.
W dniach 14-15 listopada w Ratuszu Staromiejskim w Gdańsku odbyła się VII sesja tłumaczy Literatur Krajów Nadbałtyckich „Pieśni Słowian Wschodnich”, poświęcona tym razem wzajemnym tłumaczeniom literatur polskiej, białoruskiej, ukraińskiej i rosyjskiej. Białoruską literaturę reprezentował poeta i tłumacz Andrej Chadanowicz z Mińska, który wystąpił w podwójnej roli. Maryna Szoda mówiła o próbach przekładu na język białoruski opowiadań Pawła Huelle, Małgorzata Buchalik i Katarzyna Kotyńska o trudnym dostępie do współczesnej literatury białoruskiej i o planach wydania w języku polskim „Antologii współczesnej literatury białoruskiej”. Rozmowa z Andrejem Chadanowiczem na str. 35
21 listopada w Wyższej Szkole Humanistycznej w Gdańsku odbyła się konferencja naukowa poświęcona liderom i animatorom mniejszości narodowych na ziemi gdańskiej po 1945 roku. Organizatorem było Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki.
W Republice Białoruś. Aleksander Łukaszenko już w październiku wyraził chęć przyjazdu do Pragi na listopadowy szczyt NATO, na którym kolejne państwa zaproszono do Sojuszu. – Jeśli nie zostanę zaproszony – groził w wywiadzie dla agencji Interfax – Europa jeszcze pożałuje, jeszcze przyjdą do nas w łaskę. Nie przyjdą, ale będą się czołgać i błagać nas o pomoc w walce z narkotykami i nielegalną emigracją. Nie będziemy ich bronić przed zalewem narkotyków i imigrantów. Łukaszenko czeskiej wizy jednak nie dostał, a 14 krajów Unii Europejskiej wydało zakaz wpuszczania go i jego ministrów (w sumie 52 osób) na terytorium swych państw.
Nie ustają prześladowania wobec dziennikarzy zamkniętego przez władze tygodnika „Pahonia”, który ukazuje się jednak w Internecie. Milicja próbuje ustalić, kto nad tym – zakazanym – wydaniem pracuje. Przesłuchano wszystkich dziennikarzy, którzy pracowali w gazecie przed jej zamknięciem. „Pahonia” w Internecie ukazuje się jednak nadal.
Od 1 listopada o 50 proc. wzrosły opłaty za zużycie gazu i energii elektrycznej. Podwyżkę ogłoszono w połowie miesiąca z wsteczną mocą obowiązywania.
Do obiegu wchodzi nowy banknot o nominale 50 tys. rubli. To skutek postępującej inflacji. Nowy banknot, zabezpieczony znakiem wodnym i specjalną nitką, przedstawia basztę mirskiego zamku w kolorach ciemnobrązowym i ciemnoniebieskim.
7 listopada, w rocznicę rewolucji październikowej, mimo że od siedmiu lat jest to święto państwowe, nie odbyły się żadne pochody i manifestacje. Od kilku lat władze konsekwentnie odmawiają obu komunistycznym partiom – prorządowej i opozycyjnej – zgody na organizowanie z tej okazji uroczystości.
Z prywatną wizytą, na zwykłym a nie dyplomatycznym paszporcie, gościł w Mińsku polski wicepremier, minister finansów Grzegorz Kołodko. Prezentował tam swą książkę pt. „Globalizm i perspektywy rozwoju krajów postsocjalistycznych”, wygłosił też na ten temat wykład. Książkę w przekładzie na język rosyjski w nakładzie 1000 egz. wydał niezależny Miński Europejski Uniwersytet Humanistyczny. Podczas wizyty w stolicy RB wicepremier Kołodko – z uwagi na prywatny charakter swego pobytu – nie spotkał się z żadnym z polityków białoruskich, a do siebie kazał się zwracać „panie profesorze”.
Obowiązki Konsula Generalnego RP w Grodnie objął Andrzej Krentowski, dyplomata z dwudziestoletnim stażem, wcześniej pracował w wielu krajach Europy. Renisław Walter, który przez ostatni rok pełnił te obowiązki, wrócił do Warszawy, gdzie podjął pracę w MSWiA.
W Grodnie po raz dziesiąty odbyła się konferencja naukowa „Droga do wzajemności”. Jej organizatorzy to: Białoruskie Towarzystwo Społeczno Kulturalne z Białegostoku, Związek Polaków na Białorusi, Komitet ds. Religii i Narodowości Rady Ministrów RB oraz Urząd Wojewódzki w Grodnie. W konferencji wzięło udział 85 naukowców, głównie historyków, z Polski, Białorusi i Litwy. Obrady konferencji odbywały się też w Nowogródku i na zamku w Mirze.
W jednej z podstawówek na Homelszczyźnie dzieciom na obiad zamiast ziemniaków zaczęto podawać chleb. Zgodnie z umową z miejscowym kołchozem szkoła w zamian za pracę uczniów przy wykopkach miała otrzymać kartofle. Ale część rodziców nie puściła swych dzieci na wykopki, twierdząc że powinny się uczyć a nie pracować. Białoruskie prawo zabrania zatrudniania dzieci do czternastego roku życia, starsze mogą zaś pracować tylko za zgodą rodziców.
37,7 proc. obywateli ma dochód niższy od minimum potrzebnego do egzystencji – podało Ministerstwo Statystyki i Analiz. Wskaźnik ten obecnie wynosi 40 dolarów miesięcznie na osobę. Tymczasem 6 proc. obywateli osiąga dochód poniżej 20 dolarów. Liczba osób, które są uznawane za bogate, wynosi niecały procent. Ich miesięczne dochody przekraczają 210 dolarów. Najwięcej zarabiają pracownicy banków, najmniej rolnicy.
Na świecie.
Pod koniec października grupa 50 czeczeńskich terrorystów zaminowała Centrum Teatralne na Dubrowce w Moskwie, biorąc do niewoli ponad 700 zakładników – widzów, którzy przyszli obejrzeć spektakl. Grozili wysadzeniem budynku, jeśli rosyjski rząd natychmiast nie wycofa swych wojsk z Czeczenii. Dramat trwał ponad dwie doby. Rosyjskie siły specjalne pod osłoną nocy przeprowadziły szturm na budynek teatru, najpierw wpuszczając do niego gaz, błyskawicznie otępiający ludzkie zmysły. Czeczeni zdążyli zabić tylko dwie osoby. Rosyjskie siły zastrzeliły niemal wszystkich terrorystów, uwalniając prawie 650 zakładników. Jednak ponad stu z nich zmarło na skutek kontaktu z gazem.
Rosyjski Gazprom zmniejszył o połowę dostawy gazu do Białorusi. Oficjalnie kierownictwo koncernu tłumaczyło to wyczerpaniem się, wynikającego z poprzednich umów, limitu 10,2 mld m3, sprzedawanych Białorusi po zaniżonej cenie 24 $/m3. Jednak i tak strona białoruska dotąd nie uregulowała w całości tych należności, dług jest dość znaczny. Prawdziwym powodem tak drastycznej decyzji były przeszkody, stawiane przez władze w Mińsku w procesie prywatyzacji zajmującej się dystrybucją rosyjskiego gazu spółki Biełtransgaz i uniemożliwianie sprzedaży jej akcji Gazpromowowi. Dopiero w wyniku negocjacji premiera białoruskiego rządu, który udał się na rozmowy do Moskwy, redukcje dostaw zmniejszono o połowę. W zamian Mińsk zobowiązał się zapłacić 80 mln dolarów długu i znieść przeszkody w pełnej prywatyzacji Biełtransgazu.
Litewskie wojsko ochrony pogranicza wykryło na granicy z Białorusią półkilometrową plastykową rurę, przez którą przetaczano spirytus. Była schowana pod powierzchnią jeziorka. Użytkowała ją białoruska rodzina z powiatu woronowskiego i kilku obywateli Litwy z powiatu solecznickiego. Większość uczestników tego procederu wpadła w zasadzkę. Spirytus przetaczano z Białorusi na Litwę, gdzie sprzedawano go na bazarach, zarabiając na jednym litrze około dwóch dolarów.
Wpływowi analitycy amerykańskiego banku inwestycyjnego Lehman Brothers w swoim komentarzu na temat rynków rozwijających się ostrzegli, że zapowiadane na maj przyszłego roku unijne referendum może być dla polskiego rządu trudne, a nawet nie zostać wygrane. Taki wniosek wysnuli na podstawie wyników ostatnich wyborów samorządowych. Powodem obaw amerykańskich analityków była niska frekwencja i dobre rezultaty eurosceptyków. 27 października i 10 listopada do urn poszła znacznie mniej niż połowa uprawnionych Polaków. Jeśli taka frekwencja powtórzy się w maju, wynik nie będzie miał mocy prawnej i w takim przypadku Polska nie wejdzie do UE w zakładanym terminie 2004 r.
Współprzewodniczący Helsińskiej Komisji Kongresu USA, Christopher Smith, przedłożył w parlamencie projekt „Aktu o demokracji w Białorusi”. Przewiduje on poważne sankcje wobec oficjalnego Mińska oraz wydzielenie z amerykańskiego budżetu 40 mln dolarów na pomoc dla białoruskiej opozycji i organizacji pozarządowych w latach 2003-2004. W celu konsultacji w tej sprawie amerykańscy kongresmeni i senatorowie w połowie listopada zaprosili do Waszyngtonu m.in. przewodniczącego partii Białoruski Front Ludowy Wincuka Wiaczorkę, szefa Zjednoczonej Partii Obywatelskiej Anatola Lebiedźkę i byłego przewodniczącego Rady Najwyższej RB Stanisława Szuszkiewicza.