Czasopis
Białoruskie pismo społeczno-kulturalne
01/2003
Minął miesiąc
W regionie
Radio Racja zamilkło. Przestało nadawać nawet muzykę. Wszyscy pracownicy radia dostali wymówienia z pracy. Zrezygnowano z siedziby przy ulicy Ciepłej oraz zdemontowano nadajnik. Radio istnieje już tylko formalnie – wciąż posiada ważną koncesję na nadawanie programu. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest brak środków finansowych na dalszą działalność rozgłośni. Radio Racja powstało w 1999 r.
Jubileusz 20-lecia działalności obchodził znany białoruski zespół ludowy z Ryboł „Chłopcy Rybałouŕcy”.
Jan Syczewski, przewodniczący Białoruskiego Towrzystwa Społeczno-Kulturalnego, radny sejmiku województwa podlaskiego z listy SLD--UP, został 30 listopada wybrany do zarządu województwa. Syczewski będzie odpowiadał za kulturę i edukację (w gestii władz wojewódzkich są np. białostocki Teatr Dramatyczny, Filharmonia, Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury). Wybór szefa BTSK, posła do Sejmu RP poprzedniej kadencji, wzbudził wiele kontrowersji zarówno w samym sejmiku, jak i na łamach białostockiej prasy. Przypomniano słynny incydent, gdy Syczewski, goszcząc w Białorusi, krytykował polską demokrację, chwaląc poczynania władz Łukaszenki.
Zapisy dotyczące popularyzacji kultury mniejszości narodowych znalazły się w statucie Hajnowskiego Domu Kultury i Miejskiej Biblioteki Publicznej. Decyzję taką pod koniec listopada podjęli nowo wybrani radni Hajnówki.
1 grudnia kolejny raz już ruszyła akcja „Wigilijne dzieło pomocy dzieciom”, w której uczestniczą trzy Kościoły: katolicki, prawosławny i ewangelicko-augsburski. Dochód ze sprzedaży świec ma być tym razem przeznaczony na pomoc najbardziej potrzebującym dzieciom z naszego regionu. Zostanie też zorganizowany transport paczek dla dzieci z Białorusi. Wśród prawosławnych wiernych wigilijne świece rozprowadzać będzie Prawosławny Ośrodek Miłosierdzia „Eleos”.
4 grudnia w Publicznym Gimnazjum Nr 18 w Białymstoku odbyło się spotkanie uczniów z przedstawicielami organizacji mniejszości narodowych żyjących na Podlasiu. Rozmawiano o wielokulturowości. W spotkaniu uczestniczył m.in. Eugeniusz Wappa, przewodniczący Związku Białoruskiego w RP.
5 i 6 grudnia przebywała w Białymstoku grupa przedsiębiorców z Grodna. Spotkanie odbyło się w ramach realizowanego przez Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska-Białoruś projektu „Nawiązywanie współpracy samorządowej w obszarze małych i średnich przedsiębiorstw Grodzieńszczyzny i Podlasia”.
7 grudnia w kinie „Forum” odbyły się zorganizowane przez Białostocki Ośrodek Kultury Prezentacje Kultury Chrześcijańskiej. Nie zabrakło na nich prawosławnych akcentów – wystąpił m.in. prawosławny chór „Polifonia” z Politechniki Białostockiej. W Małej Galerii BOK w holu kina otwarto też znaną wystawę fotografii Ewy i Andrzeja Keczyńskich „Drewniane cerkwie Białostocczyzny”.
W dniach 6-7 grudnia w budynku Muzeum Białoruskiego w Hajnówce odbyły się VII Polsko-Białoruskie Spotkania Literackie „Biazmieżża”. Przyjechali na nie poeci i prozaicy, związani z almanachem „Prawincja”, m.in. Jury Humianiuk, Aleś Arkusz, Winceś Mudrou i Siarhiej Astraucou z Republiki Białoruś, a od nas – Mira Łuksza i Michał Androsiuk. Organizatorem seminarium i wydawcą „Prawincji” jest Związek Białoruski w RP. Od kilku lat do tej inicjatywy włącza się też białostockie Stowarzyszenie Artystyczne „Kartki” – wydawca „nieregularnika” o tym samym tytule i organizator festiwalu „Świat na uboczu”. W tym roku obie imprezy zbiegły się w czasie i miały wspólne punkty w programach. W Białymstoku i Hajnówce wystąpił Zmicier Wajciuszkiewicz z grupą „W-Z Orkiestra”, wykonując pieśni i ballady do tekstów Uładzimira Karatkiewicza. Goście obydwu seminariów spotkali się w „kawiarni literackiej” Bogdana Dudko, redaktora naczelnego „Kartek”, w domu jego dziadków w Cisówce.
W dniach 9-13 grudnia w Bielsku Podlaskim odbyła się pierwsza edycja Wieczorów Muzyki Cerkiewnej. Organizatorem imprezy był prawosławny dekanat bielski.
19 grudnia w Białostockim Teatrze Lalek I Zimowe Spotkania Muzyczne zorganizował Związek Młodzieży Białoruskiej. Na ponad trzygodzinny koncert złożyły się występy zespołów z Mińska – folkowego trio „Troica” i grupy – na czele z Lawonem Wolskim z N.R.M., która zaprezentowała projekt „Krambambula”, będący wiązanką utworów, stylizowanych na biesiadne pieśni z różnych krajów świata.
„Kolędy dwóch Kościołów” – pod takim tytułem ukazała się płyta, którą otrzymali wszyscy czytelnicy „Kuriera Porannego”, którzy kupili gazetę 20 grudnia. Pierwszy raz na płycie znalazły się obok siebie kolędy katolickie i prawosławne.
Michał Androsiuk, radny powiatu hajnowskiego, znany też jako białoruski literat, został przewodniczącym Białoruskiego Forum Samorządowego w RP. Forum powstało wiosną 2002 roku. Obecnie jego podstawowym celem będzie skupienie wszystkich białoruskich działaczy samorządowych z południowo-wschodniej Białostocczyzny.
W ogłoszonym przez „Kurier Poranny” dorocznym plebiscycie „Złote Klucze” w kategorii „Kultura” na 6 miejscu figuruje Jerzy Kalina, dziennikarz Telewizji Białystok, zajmujący się białoruską tematyką, autor wielu nagrodzonych reportaży, redaktor programów dla mniejszości białoruskiej. Swoją dziennikarska pracę Jerzy Kalina rozpoczynał w „Czasopisie”, gdzie przez kilka lat był sekretarzem redakcji. Wywiad z J. Kaliną na s. 10
Ukazał się najnowszy 28. numer pisma literacko-artystycznego „Kartki”. Na okładce, a także w środku, można podziwiać m.in. kolorowe reprodukcje prac Jerzego Fiedoruka, znanego w Białymstoku białoruskiego artysty rodem z Ryboł.
Na polsko-białoruskiej granicy, jak zwykle pod koniec roku, panował wielki tłok. Na przykład na wyjazd z Polski przez przejście graniczne w Bobrownikach TIR-y musiały czekać ponad trzydzieści godzin w dziesięciokilometrowej kolejce.
Prawdopodobnie w 2003 roku zostanie zlikwidowana połowa połączeń kolejowych w województwie podlaskim. Powodem tego jest zbyt wielki koszt ich utrzymania. Wpływy z przewozów pasażerskich w znikomej tylko części pokrywają straty PKP. Wśród likwidowanych linii wymienia się m.in. połączenia Hajnówka-Cisówka i Białystok-Czeremcha. Jedyny ratunek w samorządach, które musiałyby partycypować w kosztach utrzymania tych linii.
Suwalszczyzna to najbiedniejszy region spośród wszystkich, jeśli chodzi o kraje kandydujące do UE, a województwo podlaskie również znajduje się na końcowych miejscach listy – wynika z badań Eurostatu. W badaniu porównywano zamożność mieszkańców. Wynika z niego, że Podlasie jest regionem o bardzo niskich wynagrodzeniach. Eurostat prowadzi tego typu badania od 1999 r.
W kraju.
W dniach 3-5 grudnia w Warszawie w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu odbyło się posiedzenie Wspólnej Komisji ds. Szkolnictwa Polskiej Mniejszości w Republice Białoruś i Białoruskiej Mniejszości w Rzeczypospolitej Polskiej. Omawiano system oświaty w obu państwach, programy nauczania, wydawanie podręczników dla uczniów mniejszości narodowych w obu państwach. Tydzień później w Miętnem pod Warszawą odbyła się konferencja, zorganizowana przez Centralną Komisję Egzaminacyjną, poświęcona przygotowaniom do nowej matury w 2005 r. z języków ojczystych mniejszości narodowych zamieszkujących w RP. W konferencji uczestniczyli m. in. nauczyciele języka białoruskiego ze szkół średnich w Bielsku Podlaski i Hajnówce.
W dniach 6-12 grudnia w Domu Pojednania i Spotkań im. Maksymiliana Kolbe w Gdańsku odbyły się Warsztaty Białoruskiego Śpiewu Etnicznego, prowadzone przez zespół „Krivi”. W warsztatach uczestniczyli studenci białorutenistyki z Uniwersytetu w Białymstoku.
Masowa fala uchodźców z Białorusi zaleje wkrótce Polskę. Tę sensacyjną informację podał tygodnik „Wprost”. Zdaniem prowadzących śledztwo dziennikarzy, może być ich nawet kilkadziesiąt tysięcy. Uchodźcy to głównie obywatele krajów azjatyckich oraz afrykańskich, którzy dotychczas przebywają w specjalnych ośrodkach w Białorusi. Jeszcze bardziej nieprawdopodobne wydaje się, że fala uchodźców ma być kierowana do Polski z pomocą i według planu białoruskiego KGB, a białoruscy pogranicznicy, milicja i wojsko otrzymali instrukcję, aby zaprzestać patrolowania granicy i wręcz pomagać nielegalnym imigrantom. Polskie władze i Straż Graniczna zapewniają, iż granica z Białorusią znajduje się pod pełną kontrolą, a jej masowe nielegalne przekraczanie jest niemożliwe. Białoruski MSZ sensacje tygodnika „Wprost” zdementował.
5 grudnia w warszawskim Teatrze Stara Prochownia rozpoczął się III Międzynarodowy Festiwal Artystyczny „Świat na uboczu”. Z Warszawy impreza przeniosła się na Podlasie, gdzie odbyły się liczne spotkania autorskie, koncerty, warsztaty literackie. W imprezie uczestniczyli twórcy z Polski, Litwy i Białorusi. Organizatorem Festiwalu było Stowarzyszenie Artystyczne „Kartki”.
W Republice Białoruś
Niewykluczone, że Aleksander Łukaszenko będzie ponownie ubiegał się o wybór na prezydenta Białorusi. Wypowiedź sugerująca takie posunięcie padła z ust białoruskiego przywódcy 29 listopada podczas spotkania ze studentami. Wprawdzie białoruska konstytucja nie przewiduje wyboru tej samej osoby na trzecią kadencję, jednak Łukaszenko zawsze może odwołać się do woli narodu w referendum i wszystko wskazuje, że tak uczyni.
29 listopada szef białoruskiego KGB Leanid Jeryn wydał oświadczenie, w którym poinformował opinię publiczną, iż prawie połowa pracowników amerykańskiej ambasady to szpiedzy. Zdaniem Jeryna, około dwudziestu Amerykanów to kadrowi wywiadowcy.
Prezydent Łukaszenko podczas spotkania z amerykańskimi kongresmenami 4 grudnia w Mińsku oznajmił niespodziewanie, iż gotów jest wydać wizy wjazdowe do Białorusi dowolnej liczbie przedstawicieli OBWE. Do niedawna białoruskie władze odmawiały stosownych wiz, paraliżując tym samym działalność mińskiej placówki. Prezydent Łukaszenko stanowczo dodał jednak, iż jego zapowiedź nie oznacza zgody na wznowienie działalności misji OBWE, a jedynie jest krokiem do ustalenia jej mniej „szkodliwego” dla Białorusi statusu. Rozmowy w tej sprawie prowadził też białoruski minister spraw zagranicznych z dyplomatami Unii Europejskiej.
Paweł Łatuszka, dotychczasowy rzecznik białoruskiego MSZ, zostanie ambasadorem Republiki Białoruś w Polsce. Łatuszka będzie najmłodszym białoruskim ambasadorem – ma 29 lat. To nie pierwsze jego spotkanie z Polską – w latach 1996-2000 pracował w konsulacie w Białymstoku. Paweł Łatuszka zastąpi odwołanego latem tego roku Mikołaja Kreczkę.
10 grudnia minęło 100 dni odbywania kary w półotwartym obozie pracy przez skazanych dziennikarzy zamkniętej gazety „Pahonia”, Mikołę Markiewicza i Pawła Mażejkę. 16 grudnia rozpoczął odbywanie kary kolejny białoruski dziennikarz. Wiktar Iwaszkiewicz, szef niezależnej gazety „Raboczy”, został skazany na dwa lata przymusowych robót w Baranowiczach za obrazę prezydenta Łukaszenki. Na witrynie internetowej „Pahoni” pojawił się apel, by z okazji świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku, które to dni skazani dziennikarze spędzą w obozie (nie zezwolono im na wyjazd do domu), wysłać im świąteczne pocztówki z pozdrowieniami i wyrazami solidarności. Oto adresy: 213760 Магілёўская вобласць, Асіповічы, вул. Сумчанкі, д. 38, пакой 434 (да Міколы Маркевіча); 247210 Гомельская вобласць, Жлобін, мікрараён н-р 3, д. 3, пакой 208 (да Паўла Мажэйкі), 225320 Берасцейская вобласць, Баранавічы, вул. Пралетарская, д. 32, пакой 36 (да Віктара Івашкевіча).
Zakończyło się, trwające 10 miesięcy, śledztwo w sprawie Michaiła Lawonowa, b. dyrektora Mińskiej Fabryki Traktorów. Jest on podejrzewany o defraudację 17 mln dolarów. Taką kwotę, jak poinformował publicznie Aleksander Łukaszenko, ma przechowywać w jednym z niemieckich banków. Żona zatrzymanego, Jelena Lawonowa, oświadczyła dziennikarzom, że są to zwykłe wymysły. – Gdyby tak było – powiedziała – fabryka musiałaby długi czas pracować tylko na jednego człowieka, czyli jej męża. Lawonau został aresztowany w wyniku zainicjowanej przez Łukaszenkę walki z korupcją i przestępczością gospodarczą. Obecnie toczą się też sądowe procesy przeciwko byłym dyrektorom dużej fabryki lodówek i białoruskich kolei.
22 grudnia minął termin rejestracji kandydatów na deputowanych w wyborach lokalnych. Białoruski Front Ludowy wystawił ich 200. Lista została zatwierdzona na zjeździe partii, który odbył się 14 grudnia.
W Mińsku odbyło się międzynarodowe Białoruskie Forum Inwestycyjne. Podpisane projekty opiewały na kwoty od 1 do 20 mln dolarów. Przedsiębiorcy zagraniczni interesowali się przede wszystkim inwestycjami w dziedzinie energetyki i przemysłu naftowego.
Jak podało Ministerstwo Statystyki i Analiz, od początku roku w Białorusi ceny wzrosły o prawie 30 proc. Inflacja okazała się o kilka punktów wyższa od prognoz rządu i banku centralnego. W trzecim kwartale 2002 r. białoruska rodzina wydawała miesięcznie średnio 267 tys. rubli (niecałe sto dolarów).
Na świecie
13 grudnia na szczycie Unii Europejskiej w Kopenhadze zapadła decyzja o przyjęciu do wspólnoty kolejnych dziesięciu krajów, w tym Polski. Ostatecznie zadecydują o tym obywatele tych państw w powszechnych referendach. W końcowej fazie negocjacji, już podczas samego szczytu, polskiemu rządowi udało się m.in. pozyskać dodatkowe 400 mln zł na uszczelnienie wschodniej granicy. Premier Danii, Andreas Fog Rasmusen, zamykając szczyt, oświadczył, że UE pragnie rozwoju stosunków z Białorusią, Ukrainą i Mołdawią.
Białoruskie Stowarzyszenie Dziennikarzy otrzymało nagrodę Światowego Stowarzyszenia Gazet „Złote pióro wolności – 2002”. Decyzję tę ogłoszono 26 listopada w Moskwie. W uzasadnieniu przyznania nagrody stwierdzono m.in.: „za odważny sprzeciw wobec represji białoruskich władz w stosunku do środków masowego przekazu”.
Sprzeczne informacje na temat Piotra Krauczanki, dotychczasowego ambasadora Białorusi w Japonii, przedtem wieloletniego ministra spraw zagranicznych, docierały do opinii publicznej. Prasa, w tym białoruska państwowa agencja informacyjna Biełta, donosiły, iż Krauczanka prosił o azyl polityczny w ambasadzie USA w Japonii oraz odmówił oddania dokumentów ambasady i powrotu do kraju. Sam zainteresowany zaprzeczył tym doniesieniom, a białoruskie władze potwierdziły, iż dyplomata przekazał swoje obowiązki następcy. Misję w Japonii zakończył on miesiąc wcześniej. Odmawiając powrotu do kraju, tłumaczył się, że z sejfu w ambasadzie zniknął jego pamiętnik, w którym zapisywał swoje przemyślenia o Aleksandrze Łukaszence. Miały tam być opisane m.in. „trzy sensacyjne historie”, które dyplomata zamierzał ujawnić po przyjeździe do kraju. 17 grudnia Krauczanka powrócił do Mińska, ale żadnych sensacji nie ujawnił.
Ponownie emocje wzbudziły działania władz rosyjskich w stosunku do Kościoła katolickiego w Rosji. Stało się to za sprawą raportu, przygotowanego przez sztab 32 urzędników, w tym z ministerstwa oświaty. W raporcie wymienia się tak zwanych religijnych ekstremistów w Rosji. Na pierwszym miejscu długiej listy umieszczono katolików. Do towarzystwa na tej samej liście dołączono też protestantów oraz wszelkiego autoramentu sekciarzy. Raport miał być tajny.
USA i Unia Europejska uznały za niepożądane jakiekolwiek kontakty z białoruskimi władzami. Polska nie przyłączyła się do tego zdecydowanego bojkotu białoruskich urzędników, uznając iż mimo łamania praw człowieka Białoruś nie może być zupełnie izolowana na arenie międzynarodowej. Podobnie jak Polska postąpiła Litwa.
Rosyjskie ministerstwo oświaty zapowiedziało wprowadzenie wkrótce do szkół dobrowolnych lekcji religii prawosławnej. Jednocześnie pojawić się ma nowy obowiązkowy przedmiot pod nazwą „Historia światowych religii”.