Радно

Вершы

Акулін Эдуард

---

Анёл з адным крылом...

* * *
Чакаю цішыні.
Як скрыпка першай ноты.
Баюся вышыні –
стаміўся ад палёту...

Шукаю дабрыні,
а сам з сябрамі хцівы...
Жыву назад, калі
быў як анёл шчаслівы.

І шчыра верыў -- гром
не здольны здрадзіць хмары...
Анёл з адным крылом,
але якім – гітарным!



* * *
Я хацеў бы пісаць, як жыву, --
Так, як піша Мікола Купрэеў.
Пра аблокі, што скрозь плывуць
праз душу і, як дым, чарнеюць...

Я хацеў бы пісаць, але
так пішу, як я сам умею.
Бо мой сон, нібы Сож змялеў,
а на сподзе душы -- лілея...

Гэта здрада – мая віна,
хоць пра здраду пісаць нягожа.
А заплачу – гарчэй віна
смутак – згублены колісь нож мой.

І слязіна мая – як кроў,
што падсочана з роду Дрэва,
дзе ўпадзе яна – там Любоў,
там світальных валос залева...

Там Чарнобыль – матулін боль,
што жыцця разарваў аорту...
Там Радзіма – мая Юдоль,
пекла з Богам і вырай з чортам.



* * *
Паэты пачынаюцца з любові
да страчанай, зняважанай Айчыны.
Паэты пачынаюцца са слова
з таемным сэнсам першае прычыны.

Паэты пачынаюцца з жанчыны,
якая здрадай плаціць за каханне.
Паэты пачынаюцца з хвіліны,
калі нябёсы клічуць на спатканне...

Паэты пачынаюцца са славы,
з якою не самотна ім памерці.
Пачатак для паэта – гэта права
законны шлюб да трыццаці узяць са Смерцю.



* * *
О, Беларусь – абліччам Божай маці --
сыноў сваіх, што прадалі Агмень,
дзе моц бярэш, каб гнеўна не праклясці,
дзе слёз бярэш, каб бласлаўляць з калень.

У ценю ад чарнобыльскага крыжа
іудаў крык параніў цішыню...
Даруй, Радзіма, слова «ненавіджу»,
што сёння прамаўляю ўпершыню.


Агонь

Хто сказаў, што агонь не жывы,
той не бачыў агню жывога.
Зніч алтарны – заўжды жывіць
мне душу чысцінёю Бога.

Дакараем, што часам злым
ён бывае, а самі злыя...
Хай агонь, што гарыць дваім
будзе добрым, павек не дыміць...

Калі час, нібы воск, збяжыць
на апошняга дня імшы,
не спяшайце агонь тушыць,
ён – маяк на шляху душы.



Шлях

Шукаю Радзіму
скрозь леты і зімы –
нідзе яе не знаходжу.
Слухмяны, бунтоўны,
святы і грахоўны
іду, але не выходжу...
А шлях не зыначыць,
хоць часам не бачна
і птушкам свайго тору...
Вяртацца адвеку
зажураным рэкам
назад – у палон мора.
Шукаю Радзіму –
хай нават знайсці мне –
слязіну на дне гора.



Скруха

Бровы хатаў снег ахутаў.
Завіруха вые глуха.
Адзіхацела і патухла
лязо ракі у похвах луга.
А да вясны яшчэ так многа –
як граху да веры ў Бога.



Мара

Восень вымошчвае высі
золатам зорнай лістоты.
Сядзем удвух, як калісьці,
пад небасхілам самоты.

Гэтак мінаецца лета.
З мрояў адроіцца мара –
разам у бездань Сусвету
рушыць насустрач пажарам...



Спаліць масты...

Палю масты,
Ды пакідаю палі,
Каб новы мост
Наслаць на чым было...
(Рыгор Барадулін)

Паліць масты – для дужых духам праца.
Паліць масты – няпростая забава.
Паліць масты – з самім сабой застацца
па розныя бакі ад пераправы.

Паліць масты – душы патрабаванне.
Паліць масты – не кожнаму пад сілу.
Паліць масты, каб здраду і каханне
рачная плынь навекі раздзяліла.

Палю масты, але з адной умовай,
як ведаю, што болей не вярнуся...
Палю датла, а толькі на палову –
наўрад ці і з гадамі навучуся.



Зіма

Рукі, як адхуканыя птушкі,
для якіх кішэні сталі гнёзды.
Вецер рой сняжынкавы загушкаў.
Вуллі хат – мішэні для Марозу.

Нібы ў лёд, у высі ўмерзлі зоркі.
Заўтра Богу доўга высякаць
Панядзелка крыгу, каб Аўторак
сваё месца ў небе змог заняць.



Брахікалон

Змрок.
Зор
жвір.
Ноч.
Воч
вір.
Рань.
Рунь
мрой.
Дзень.
Дум
рой.



Голас галінавых глосаў...

Губляюць гоні грэбні-грывы,
галосяць глосамі галінаў.
Гугнявы гром грыміць гняўліва...
Гаротна гронкі гукаў гінуць.

Гул галатурыяў гітарных.
Глісенда градзінак гардзінных...
Гаёвых галерэяў галы.
Грыбных галераў гільяціны...

Гадоў грахоўнае гарышча
гадуе гонар галубіны...
Глухі гарлач гукае гліна
гартанным голасам глыбінным.



* * *

Мая душа – як ліфт парожні --
вандруе ў целе дзень і ноч.
То яе вабіць водар пожні,
то прыпадзе да шыбін воч...

То ў ёй цалуюцца каханкі,
то гвалтаўнік свой гострыць нож...
Мая душа ад зор да ранку –
прытулак стомленых нябож.

Маёй душы пустую клетку
даўно пакінуў салавей...
Тут вершам пішуць вельмі рэдка,
тут смерць – апошняя з надзей.

Мая душа – як ліфт парожні --
аднойчы грымнецца з нябёс...
А разам з ёю – хмары, пожні,
каханне, вершы, п’яны бомж.



* * *

Я маці не любіў сваю адмалку.
Я маці ненавідзеў -- колькі мог...
У крыўдзе слёз – тапельцам сэрца стала,
і пакараў за гэта мяне Бог.

І атрымаў я першы ліст ад мамы,
што паўжыцця дарэмна прачакаў...
Тры словы з плашчаніцы тэлеграмы –
як тры цвікі -- з Хрыстовых свежых ран.

Пад небам анямелым дамавіны
даруй, матуля, мой няўмольны грэх.
Я так цяпер любіць цябе павінны –
як Бога Ной, сыходзячы ў каўчэг.



* * *

Верасень мярэсціцца ў смузе
водсвету лісцёвай пазалоты.
Бусел на затомленай назе –
інвалід айчыннае самоты.

Позна прыкмячаць, як урасеў
скошаны бульбоўнік па гароду.
Трэба рыхтавацца пакрысе
да жніва раптоўнага прыходу.

Верасень мярэсціцца ў смузе –
вырай мой – няблізкі, недалёкі...
Бусел, на затомленай назе, --
ідэал жыцця майго высокі.



Лістапад

Састарэлы вецер-пілігрым
папрасіўся ў прымы да асіны...
На паляне шлюбнай у бары –
куст рагоў -- скупы калым ласіны.

Мару не прыручыш да галін...
Тонучы ў нябесным сінявіры,
спакваля лістоў асенніх клін
адплывае ў свой апошні вырай.



Кажан

Ён жыве ў перакуленым свеце...
Яго дзень – гэта наша ноч.
Плаўнікі яго крылаў вецер –
як галіны кладзе на нож.

Яго неба – ніжэй павеці.
Яго сонца – патухлы свет...
Яго вочы – азёры смерці.
Яго сны – амальгама стрэх.

Ён апоўнач нырае ў поўню.
Ён апоўдзень – з-пад кроквы кроў...
Ён -- і д’ябал, адпомсты поўны,
і -- анёл, што сама Любоў.



Морыва

Дрэва бязроднае гоніць рака –
рыба ў лісці зялёным...
Вынырне месяц -- чаўном рыбака –
высвеціць невад кроны.

Дзе вадзянік на падводны зруб
высцеліў плёс бярвеннем,
рук каранямі ў адчаі дуб
ворыва хваль успеніць.

Тут у вірах, што магіл глыбей,
змірыцца з лёсам волат...
І прычакае драпежны глей
золата чорнай зморы.



Золак

З занябёсных глыбіняў,
адкуль не вяртаюцца птушкі,
дзе сасмяглая гліна
сумуе без Богавых рук,
саламяны прамень
на паркалевым снезе падушкі --
свежазжыты ўспамін –
паратунак ад сонных пакут.



Прадчуванне

Адплывалі аблокі за богавы светлыя вочы,
нібы гурма анёлаў -- успененай хваляю крыл...
Ды заплакала маці, раптоўна прачнуўшыся ўночы,
трох слязін дачакаўся не ёй узгадованы сын.

Трох слязін – трох парваных бурштынін атрутных,
трох змяюк са спалоханых раніцай сноў,
трох чаўноў у сталёвых вярыгах раскутых,
трунаў трох з жаўтажвірых вясковых кладоў.



У хваробніцы

Мой сон пераехаў трамвай
каля стадыёна «Дынама»...
І чорнаанёлавы рай
гукнуў нехрышчонаю рамай.

Не ведаю, хто дапамог
адолець парог падваконня,
ці д’ябал у вочы, ці Бог
глядзеў з залатога прадоння.

Прачнуўся – распнуты на стол...
Душу адпускала Геена,
і белы бальнічны Анёл
шпрыцом цалаваў маю вену.



Чарнобыльскі анёл

З авансцэны вясновага рання
між аблокаў туманных куліс
у пражэктарным сонечным ззянні
ён крыху тэатральна ўзнік.

Ён маўчаў і глядзеў мне у вочы,
ён прарочыў нязжыты мой лёс.
Я з магілы глыбокае ночы
пад паглядам яго уваскрос.

І на хвалю ступіў асцярожна,
і за ім да нябёсаў наўпрост
брукаванкай астыглаю Сожа
ціха рушыў, амаль як Хрыстос...



* * *

Пайду ў Лістапад...
Яго царская брама
даўно спакушае, вярбуе душу...
Пайду неаглядна, як вернік да Храма,
дзе лісьце спраўляе па леце імшу.

Пайду ў хараство
харалужнага бору,
дзе сонца сусаліць асін купалы.
Сыду хоць на дзень
ад згрызотаў і зморы,
і дум неадчэпных цяжкой кабалы...

Пайду ў Лістапад
без надзей на вяртанне,
як жораў журлівы у обнізе зор...
Сыду назусім – ерэтык-самазванец...
Спытаюць – куды?
Адкажу – на касцёр.



Пілігрым
А.Бяляцкаму

Калі загалосяць нябёсы
мне ўслед залатымі дажджамі,
калі лёсахрэсніца Восень
заваліць мне вочы лаўжамі,

калі ўвырайлётныя гусі
мне сэрца, як пацер, праніжуць,
раскрэсы маёй Беларусі
я ў рукі вазьму заміж крыжа,

і рушу насустрач Галгофе
зашклёным шляхом перадзім’я,
а кроў у снягах сваёй мовы
пакіну на памяць Радзіме...



Яно
М.Багдановічу

Я помню, што гэта ўжо колісь было.
Каляды. Завейная шчырасць.
Сумёт за балоннем – узнятым крылом
Луг-лебедзя, гнанага ў вырай.

І ты ўслед за ім, як крывіцкі Ясон,
памкнуўся, паверыўшы ў мару.
А слуцкага паса -- цяжкое руно –
царкоўным заззяла арнатам...

І раптам з нябыту ўзнікла Яно
паўночнай парой сяродзім’я.
Валошка, што ўмерзла ў ваконнае шкло –
пагляд твой растайны, Максіме.

Максім, не вяртайся...
Ад хросных пакутаў, ад здзеку і гвалту,
як Нёман спрадвечны змялеў радавод...
Максім, не вяртайся з далёкае Ялты --
цябе не пазнае тутэйшы народ.

Бо й сёння – сляпы ён, з нішчымнай душою,
як колісь, калі ты пра гэта казаў...
Яму непатрэбна ні слава Пагоні,
ні бел-чырван-белы крывіцкі штандар.

Цяпер разумею Чарнобыля кару...
Хоць вый валкалакам, хоць каняй крычы...
Валошку тваю, Беларусь нашу мару,
вось-вось янычарскія скосяць мячы.



* * *

Па дарозе «Масква-Варшава» --
як не стала крывіцкіх месц...
І шляхетнае «Прошу пана»
закацілася аж у Клецк.

Па дарозе «з вараг у грэкі»,
па шляху на спякотны Крыт,
беларускія зніклі рэкі --
бо Даўгава мялей чым Дніпр...

На якім жа шляху-дарозе
мне Радзіму сваю шукаць,
каб я быў там «як суць па Бозе», --
як Скарына любіў казаць.



Згадка

Раптам успомніцца вёска Драганава,
ліпень ахрыплы ад шоргату кос
і туманы, што над Пціччу тарпанамі
нізка ляцяць, не збіваючы рос.

Човен прычалены ў нетрах аеравых
і паплавок між глыбокіх нябёс...
Зорка з ракі у руках краснаперая –
сынава радасць з вясёлкаю слёз.



Эскіз

На кульмане Свяцкага возера
свавольны чарцёжнік Вецер
гадзінай не надта позняю
алоўкам чароту крэсліць.

А потым уласны роспіс
спрабуе здаля разгледзець.
А вернецца – рухам злосным
сатрэ ўсё і зноўку крэсліць.

І так ад відна да ночы.
І так ад цяпла да стыні.
Аж покуль Зіма аднойчы
гатовы эскіз не прыме.



Русалка

Апоўнач аголяцца мелі,
і выйдзе на бераг з расой
іграць на падводнай свірэлі
дзяўчына са срэбнай касой.

Бяроза зялёны свой вэлюм
апусціць над чыстай красой.
Да золку не сціхне свірэля
у срэбным дажджы валасоў.

Прыбліжуся – рыба фарэля
ледзь дыхае ў роснай траве...
Ды ціха гайдаецца вэлюм,
і з віру хтось кліча мяне.



Сялява

У кальчузе са срэбных хваль
амазонкай былое славы
разлілася за сінедаль –
філіялам нябёс – Сялява.

Між аблокаў сівых віроў
раптам вынікне, бы сузор’е,
чарада залатых лінёў
і патухне ў глыбі прадоння.

Па касе, што вядзе на груд,
дзе стагоддзі сябе вартуюць,
дэфілюе заезджы люд,
чайкі з хвалямі спрэс фліртуюць...

На Сяляве схалявіць – грэх.
Што падсечка – то рыба-слова...
Лепш пад дождж, чым пад жончын смех
трапіць вечарам без улова.



* * *

У тэатры восеньскага лесу,
дзе няма ні сцэны, ні куліс,
Вецер рэпетуе з ранку п’есу
з мадэрновай назваю «Стрыптыз».



Асенняе

Колькі ўслед ні крычы, ні галёкай –
Восень схільная скрозь да капрыз –
адашле залатыя аблокі
у працяглы заморскі круіз.

Стог над Сожам, як храм адмысловы,
на начлег больш не возьме Хрыстос,
гэты стог пад канвоем бусловым
адвязуць на апошні укос.

Хоць далёка яшчэ да марозаў, --
лета Бабіна – так неўспадзеў.
У зялёным падстрэшку бярозы
першы певень нясмела прапеў...



* * *

Стаю на цвінтарным ганку,
дзе неба ніжэй званніц,
-- Францішак, Максім і Янка
прад Вамі схілёны ніц.

Ратуйце мяне ад свету,
дзе правіць вяслом Харон,
і цэлы Народ у Лету
вядзе за прывідны трон...

-- Францішак, Максім і Янка, --
гартуйце крывіцкі дух.
Пустыя званы, а шклянкі --
да краю хаўтурнай скрухай.

Алтар у слядох ваўчыных...
А той стырнавы старэйшы
шпурляе у твар Айчыне
БІБЛЕЙСКІ ВЯНОК ТУТЭЙШЫХ.



Паўночны пакой

Ад поўні рабай, як кавун, --
усходы страху...
У куце – камунальнай з трун –
чарнее шафа.

Фано – ашчэраным кітом –
мой сон глытае...
Асадка ў лёце над сталом –
стралой з Кітая.

Ад золата на пераплётах кніг –
магічнасць сцэны.
Бяссоніца. Натхнення міг –
агнём Геены.



* * *

Юнацтва лёгкае крыло
мне лёс пазычыў ненадоўга...
О, як мне хораша было
паміж зямлёй і домам Бога

лунаць прасветлаю душой
без надакучнай асцярогі
і быць шчаслівым, што знайшоў
пачатак зорнае дарогі.

Гадоў, як воблакаў сплыло –
больш не лятаю вольным птахам.
Юнацтва лёгкае крыло
жыццём заручанае з плахай.



Чарнобыльскі год

Красавік
На ганкавым бетонным падуменце
забыты ў спешцы некім чаравік...
Як напамін няпомлівай планеце –
Дзень 26-ты. Месяц Красавік.

Май
У Бога ласкі болей не прасіце.
Бог – у душы, а не на небесі...
А двухгаловы бусел у зеніце –
праклён ці сімвал Белае Русі?!

Брагінскі чэрвень
Па чэзлым полі, па чорным лесе,
па пыльнай дарозе, па чуйнай шчацэ –
слязіна ці слова з нянаскае песні
пра сон Ларэлеі ў палескай рацэ...

Бараўлянскі ліпень
Да ліп духмяных ліпнуць пчолы...
Здзічэлы рой – салодкі сон.
Такі, як боль пасля ўкола
медбрата з прозвішчам Харон.

Малінаўскі жнівень
Веткаўцы, свяцілаўцы, чачэрцы,
з Хойнікаў, з Нароўлі, з Астрагляд...
Землякі мае, мы -- чарнаверцы.
Веру нашу выдае пагляд.

Верасень
Не верыцца і ўсё!
Выраі не ведаюць звароту.
Птушкі адлятаюць па чарзе,
а не разам, і не назаўсёды...

Кастрычнік
Вецер – вольны восеньскі апрычнік –
золата спагнаць спрабуе з дрэў...
Ерэтык дэзактывацыі -- Кастрычнік
самахоць у полымі згарэў.

Лістапад
Без пропускаў, віз і дазволаў
дарога вядзе на клады...
Сяржант з КПП пратаколам
засведчыў: Дзень трэці. Дзяды.

Снежань
Завеі ў снежні амаль такія,
як колісь Мележ убачыць змог...
Два «марадзёры» ў вазы пустыя
маўкліва грузяць сапрэлы стог.

Студзень
Тым днём, калі Бог нарадзіўся
зязюля кувала ў бары...
-- Стары ад бажніц заразіўся...
Казалі ж яму – не бяры.

Люты
На Прыпяці -- прыдуха.
Амаль як кожны год.
Ляшчы, ўюны і Скруха
умерзла ў мёртвы лёд.

Сакавік
Прамяклых дахаў шыферныя крылы
на ветры з поўдня колькі ні сушы...
Узняцца ў неба зноў ня хопіць сілы
забытай вёсцы ў прыпяцкай глушы.



* * *
Максіму Багдановічу

Ні спякотным поўднем лета,
ні ў асеенні дзень дажджлівы
не трывожце сон Паэта—
ён у сне сваім шчаслівы...

Бо не ведае, не знае,
што ў забранай той краіне
на яго Пагоню зграю
нацкавалі -- Вершнік гіне...

Што арнат залатарунны
тканай ім да скону мовы
разарвалі ўнукі-гуны,
і крывёй барвеюць словы:

БЕЛАРУСЬ, РАДЗІМА, ВОЛЯ!
-- Спі, Страціме, на чужыне...
Не дай Бог табе юдолі
счужанець у роднай гліне.



Гліняная імша
Светлай памяці прабабулі Вольгі

Ад пужання, уроку, ўлёку,
ад прастуды, каб вогнік знік...
Ты шаптала над глінным глёкам,
загарнуўшы яго ў ручнік.

Тройчы дзьмула ў яго, а потым
адганяла ім духаў злых,
што мяне абвівалі потам,
адбірала і зрок, і слых.

Я з таемных тваіх маленняў,
я з глінянай тваёй імшы
скраў пярынку твайго агменю,
скраў святлінку тваёй душы...

Ад пужання, уроку, ўлёку...
Беражы мяне, беражы.



Каляды

З завейным кутасом
зіма не знойдзе зладу...
Мы зорку ў дом нясём.
Каляды -- ёсць Каляды!

Казу з сабой вядзём—
хай будзе дом багаты.
Шчадроўніцу пяём.
Каляды -- ёсць Каляды!

Цыганка з цыганом
і бусел – госць цыбаты
вітаюць кожны дом.
Каляды -- ёсць Каляды!

Гарэліца з сальцом.
Без іх якое свята?
І дзеўчына з хлапцом...
Каляды – ёсць Каляды!

Дарога. Зорны плёс.
Вясёлы рогат свата.
Царква. Алтар. Хрыстос.
Каляды -- ёсць Каляды!



Батлейка

Драўлянае рэха часоў Бэтлеема,
Драўляная памяць драўляных вякоў.
Драўляная зорка. Драўлянае неба.
Драўляная кроў з-пад драўляных цвікоў.

Драўлянага смеху драўляныя вусны,
Драўляныя словы з драўляных псалмоў.
Драўлянае шчасце, каханне, спакуса...
Драўляныя крылы, драўляны анёл.

Драўляныя крокі, драўляныя крыкі.
Драўляныя яслі, драўляны мароз.
Драўляныя слёзы драўлянай Марыі.
Драўляная Смерць і драўляны Хрыстос.



Экспрэсія

Нехта на ўсходзе разліў кінавар...
Буда, Хрыстос ці Вішну?
І старажытны пергамент хмар
думкай біблейскай выспеў.

З самага дня залатых глыбінь
выніклі раптам словы:
-- Не падмані, не ўкрадзі, не забі...
Тры. І з мяне дастаткова.



* * *

Вечар – сляпым Гамерам...
Човен на чорных хвалях.
Ноч у чаўне з памерлым—
Днём адплыве за далеч.

Так у жыцці бывае—
смерць і каханне побач.
Дзень без начы згарае.
Ноч апране жалобу...

Чорную ноч -- дзень белы.
Смерць і жыццё з’ядналі.
Вечар – сляпым Гамерам.
Човен на чорных хвалях.



Ці страшна?..
Барысу Пятровічу

Ці страшна жыць успамінам? --
Дзяцінства, Ігруша, Дзічкі.
-- Страшней -- дачакацца сына—
і ноч -- без адзінай знічкі...

Ці страшна хадзіць па паветры?
Апоўнач вакно – магілай...
-- Калі ты ў хаўрусе з ветрам
не надта, бо маеш крылы.

Ці страшна душы без Храма?
Забудуць спытаць – адлучаць...
-- Калі твая кроў -- атрамант—
не страшна – крыху балюча.



У музеі

Музыка музейнае цішы.
Смутак безнадзейнае душы.
З адзінотай келіх на дваіх...
Дзе такі прывідны навакольны свет.
Дзе такі уяўны незямны паэт.
Дзе ў пакоі цьмяным чуецца уздых...
Быццам «фортэ» «п’яну» занімае дых.
Дзе усё ахутаў дзьмухаўцовы дым...
Дзе ніхто не здзьмухне віфлеемскі пыл.
З бібліі схаванай у шкляной труне...
Тут наканавана
жыць і ўмерці мне.



* * *

Ні свечку, ні кветку, а кнігу
Паэту ў труну пакладзіце,
з якой ён да Бога паціху
па выстылых воблаках прыйдзе

І скажа: «Айцец мой нябёсны,
як самы бязлітасны крытык,
прымі, наканованы лёсам,
мой сціплы духоўны нажытак...

-- Максім, у найвышняй гасподзе
«Вянок» твой яснеецца німбам.
А зерне, што спала ў народзе,
я веру аднойчы узыдзе!



Паэт
Нілу Гілевічу

Пры гэтым народзе,
пры гэтай уладзе
паэтаў народных
штурхаюць на здраду...

Паэтаў вялікіх,
чый век несканчоны,
змушаюць маліцца
на псеўдаіконы.

Віжуюць, не спяць
слугачы-янычары.
Драпежна рыпяць
валадарскія нары...

За кратамі песня.
Ды гэтага мала...
Няўжо уваскрэсне
забойца Купалы?

Пры гэтым народзе
з уладаю гэткай...
Як мала народных --
сапраўдных Паэтаў!



Бяздомніца
Данута Бічэль-Загнетава—
якая паэтка айчынная!
(А. Сыс)

Ці ў вочы сляза запала,
ці намі сляпыя правяць?
Паэтку – якіх так мала—
Гасподы заўчас пазбавіць...

Паэты ж -- нябёсаў дзеці.
Паэткі -- каханкі Бога...
Іх крыўдзіць -- цяжэй у свеце
няма ад граху такога.

Чаму ж ты маўчыш, Максіме?--
Збалелі чужынай крылы?
Сястры тваёй след з зазімін
вядзе да грудка Марылі...

Ці ў вочы сляза запала,
ці ў гэтай сляпой Айчыне
бяздомніцай болей стала?..
-- Данута, нам Бог адчыніць!



Сон
Я хацеў бы памерці ў сне...
(М. Скобла)

Калі сон – гэта смерць,
я хацеў бы заснуць
не надоўга – на паўстагоддзе...
Каб прачнуцца аднойчы і не зразумець—
дзе жыву – у якім народзе?

Мой народ быў -- чарнобыльскі бусел, які
за балотам не бачыў свету...
Гэты – з роду буслоў, толькі стаў залатым,
як прарочыў калісь Паэта.

Вольны птах залаты
па-над вольнай зямлёй
з роднай песняй лунае ў згодзе...
Калі смерць – гэта сон,--
я памру маладым—
для тваіх, мой Народ, народзін!



Сафія

У Полацку – на покуце Радзімы
цнатлівая і гордая стаіш...
Анёлаў пёркі -- пухам тапаліным—
як вэлюм на раскрыленым крыжы.

Дзвіною залюбуешся пад вечар.
У небе заначуеш давідна...
І ў памяць пераселішся навечна
сатканая з таемнага святла.

Сафія – крывічаначка-нявеста,
свой гонар ад чужынцаў беражы.
Глыбокіх у Дзвіне хапае месцаў..
І тоўстая вяроўка на крыжы.



* * *

Над Радзімаю—ноч Савы...
Цень драпежны упаў на пожні.
Хто адстоіць твае правы—
мой Народ—хіжых сіл заложнік?

Чуеш звон з тагасветных лёх?-
Пад Пагоні харугвы стала
бараніць, што нам зычыў Бог—
раць ад Вітаўта да Купалы...

Рана келіх хаўтурны піць
па Айчыне душой збалелай,
покуль небам скрозь ноч ляціць
Бусел—сцяг бел-чырвона-белы!



Балада пра вясковага Ікара

Вясковы Ікар,
Акулінін Макар—
захмарны шукальнік хлеба...
Мой дальні сваяк—
летуценнік-штукар,
якіх нараджае неба.

Ён крыламі трызніў
з той самай пары,
як здолеў на дах залезці...
І стуль з-пад аблок,
з залатой вышыні
крычаў: -- Я чакаю вецер!

Ён вецер чакаў.
І наіўна лічыў
яго ўладаром Сусвету...
Бо мала,-- казаў ён,--
адных толькі крыл,
бо крылы – нішто без ветру.

Ды доўга яму
давялося чакаць.
Прашло паўжыцця – не меней.
Хадзіць развучыўся – бо марыў лятаць,
як птах у глыбокім небе...

І ўсё ж прычакаў...
Небывалы Вяртун
у сне скалануў вёску.
Ды толькі нічога амаль не крануў--
так – вышчарбіў плот дошкай...

І знік нечакана,
пакінуўшы пыл
адзін на адзін з ноччу...
Назаўтра ж убачылі дзіўнае з дзіў
суседзяў-сяльчан вочы.

На месцы дзе колісь
«Ікараў дом»
(назваў нехта п’яны з дуру)
сто год прастаяў -- зараз пуста было—
застаўся адзін падмурак...

Шукалі тры дні.
Толькі клёпку знайшлі
ад даха жытла Макара.
Ды бачылі: недзе высока плылі
абрысам сялібы хмары...

І нехта прамовіў:
-- Святы быў Макар,
насіў за аспіною крылы...
І вырас на колішнім котлішчы храм—
Храм Ветру нябеснай Сілы.



Балада пра затопленае вядро

-- Ну, глянь ты, куды мяне зноў завяла—
з гадамі дзяцінець Памяць...
Стаю на абрыве крутым Жарала,
лаўлю на «жыўца» з сябрамі.

Тут «з шосцікам дно»--
гэта значыць ніхто
не змераў глыбінь віру.
Ды раптам з абрыву – у прорву вядро
і я ўслед за ім – гірай...

Я плаваць умеў,
яшчэ лепей нырыў,
ды д’яблавым «чорным вокам»
не марна той вір з рыбакоў хтось празваў,
і я ў ім -- «блыха з падскокам»...

Крычалі сябры,
вар’яцела вада,
і я вар’яцеў ад страху.
Ды не за сябе -- шкадаваў вядра,
бо новае -- толькі з «мага»...

Казала ж бабуля:
дайніцу бяры,
з іржой – ды для рыбы пойдзе...
А я не паслухаў. Крычалі сябры:
-- Такога вядра не знойдзеш!

Мяне адкачалі пасля рыбакі.
Кіпела са злосці вока...
А я з таго дня Жарало ракі
абходзіў заўжды бокам.

Калі б – не дзяцінства,
Калі б – не вядро,
Калі б – не сляпое вока..
Калі б... А па-іншаму й быць не магло.
Магло – без «блыхі з падскокам»...



Балада пра незапаленую свечку
Ахвярую Алесю К.

Быў вечар калядны
сатканы з завей...
Чаканне. Сябры. Стрэча.
Ды раптам пачуў я ў сабе:
У царкву схадзі і пастаў свечку...

Якая царква? Я там вечнасць не быў.
Каляды. Святы вечар...
Ды голас з нутры мяне зноў паўтарыў:
Пастаў у царкве свечку...

Я кінуў усё. Я паехаў у храм,
дзе ў Слова сплыла рэчка...
І свечку купіў і падаў жабракам,
хрысціўся і ставіў свечку.

Ды свечку маю нібы хтось патушыў--
ачахла ў душы вера?..
Шаптала бабуля мне: -- Многа грашыў.
Хрысціся – спрабуй шчэ раз.

І я спрабаваў. На Міколы абраз
жагнаўся, як след тройчы...
Ды зноў маёй свечкі агеньчык пагас,--
і я апусціў вочы.

І я азірнуўся назад -- у сябе...
Пустэльня. Афган. Горы.
І крыж мой адзіны – аптычны прыцэл,
і Бог мой – сухі порах...

Я плакаць хацеў. Ды ў воку сляза
застыла густым воскам...
Ды раптам пачуў я Архангелаў спеў
і голас з вышынь боскі:

Я доўга чакаў, але ты не ішоў.
Згарэў не адзін вечар...
Ты мог бы згубіцца – калі б не знайшоў
сягоння сваю свечку...

Не бойся. Пакайся і зноў запалі --
лягчэй на душы стане...
І тут я заплакаў -- як плакаў, калі--
мне сэрца Афган раніў...

А свечка – яе я забыў запаліць,--
спяшаўся спаліць слёзы...
А свечка мая у нябёсах гарыць,
дзе зорак алтар боскі.



Балада пра рыцара Здрады

Не ў патыліцу ветры дзьмуць —
дзьмуць скрозь сэрца...
Не для славы булат куюць —
дзеля смерці.

Кабыліца скрозь ноч ляціць —
зорны ядваб.
Чорны рыцар на ёй сядзіць —
рыцар здрады...

А за ім, перад ім, узбоч --
злая зграя...
І глыбей за магілу ноч --
па-над Краем.

Растапталі, змяшалі ў бруд —
жыта ў полі...
Ды маўчыць спахмурнелы люд —
знаць Юдоля.

Расчыняе слухмяна Храм
перад зграяй.
І ўязджае ў бажніцу Хам—
як у стайню...

Не ў патыліцу ветры дзьмуць—
дзьмуць скрозь сэрца...
Калі недзе булат куюць—
ён для смерці.

Сцеражыся, шалёны пёс,--
гніся нізка.
Срэбны вершнік ляціць наўпрост --
блізка-блізка...



Балада пра кожнага першага
У кожным аконцы— стронцый...
(М. Мятліцкі)
Нежывы кожны чацвёрты...
(А. Вярцінскі)

Стронцый – у кожным аконцы— не верце.
Стронцый – у кожным сэрцы...
Мёртвы не кожны чацвёрты,
мёртвы з нас -- кожны першы...

Смерць выбірае лепшых...
Няўжо пад Гасподнім змусам?
Гіне з нас кожны першы—
менее беларусаў.

Паміраем – як дні згараюць.
Паміраем – як гаснуць ночы.
Над шчаслівым калісьці Краем
белых крылаў не сочаць вочы...

Чорны бусел – як крыж з-пад хмары,
як пракляцце жывому роду.
Кожны першы – такую кару
Бог прыдумаў майму народу...

За бяспамяцтва, за бязвер’е,
за святую святыню – Мову
паміраць будзе кожны першы—
лепшы з тых, хто абразіў Слова...

За пакору, з якой маўкліва
Край на здзек аддаём чужынцу...
Кожны першы пайсці павінны—
за астатніх усіх маліцца...

Бо не стронцый – страшней у сэрцы,
бо страшней -- у душы Іуда...
Вось бы гэта – ды зразумець нам,
каб не ўмёрці -- застацца Людам!



* * *

Я шкадую пражыты дзень...
Не таму, што з чарговым годам
адчуваю сябе старэй—
ледзьве тыдзень калядны пройдзе.

Не таму, што раство маё
супадае з Ражством Хрыстовым.
Проста нешта ў Сусвеце ёсць
не названае нават словам.

І жыццё -- як няблізкі шлях...
Толькі ў роспачы разумею,
што наперадзе смерць і страх.
А аглядвацца я не ўмею.