«Сьвет скончыўся, а мы — не». Італьянскі прафэсар-славіст Алесандра Акілі пра сучасную беларускую паэзію

Аўтар яе ідэі, адзін са складальнікаў і перакладчыкаў — прафэсар-славіст зь Міляну Алесандра Акілі. Пагаварылі зь ім пра зацікаўленьне вершамі сучасных беларускіх паэтаў, іх асабістае ўспрыманьне, складанасьці ў працы над анталёгіяй і першыя рэакцыі італьянскіх чытачоў.

— Як украініста мяне даўно цікавіла ўсходнеславянская культура, пра якую я амаль нічога ня ведаў. Але толькі ў 2020 годзе, калі падчас пандэміі было больш вольнага часу і беларуская тэма была актуальнай, я пачаў інтэнсіўна чытаць беларускую літаратуру, пераважна паэзію таго лета, якая мне падалася вельмі моцнай.

— Адразу на беларускай. Дзякуючы веданьню ўкраінскай, польскай і расейскай моваў гэта было магчыма, але са слоўнікам, вядома. Пазнаць сучасную беларускую паэзію мне дапамог інтэрнэт (Фэйсбук перадусім). Там было, дый яшчэ ёсьць, шмат новых вершаў. Мяркую, першай трапіла ў поле маіх зацікаўленьняў паэзія Юлі Цімафеевай, вершы якой я ў 2020 годзе часта бачыў у Фэйсбуку і дагэтуль вельмі люблю. Але маёй першай спробай перакладу быў верш Віталя Рыжкова «Анкляў».

— На жаль, не магу пагадзіцца з тым, што выдатна валодаю беларускай мовай. Але вельмі хацелася б! На беларускай я шмат чытаю і перакладаю, слухаю падкасты, але магчымасьцяў актыўна ўжываць мову ў мяне было вельмі мала. Толькі нядаўна яны сталі зьяўляцца — дзякуючы першым прэзэнтацыям нашай анталёгіі сучаснай беларускай паэзіі ў італьянскіх перакладах. Як заўжды, не хапае часу. Хацелася б знайсьці магчымасьці гаварыць на беларускай, але гэта складана. Я яе ўсё яшчэ вывучаю.

— У 2022 годзе, адразу пасьля пачатку поўнамаштабнай вайны Расеі супраць Украіны, я атрымаў прапанову ад аднаго з найбольшых італьянскіх выдавецтваў падрыхтаваць анталёгію сучаснай украінскай паэзіі, над якой працаваў разам з каляжанкай Ярынай Грушай. Праца была вельмі інтэнсіўная, у тым ліку і эмацыйна. Я тады адчуў, што таксама трэба падумаць пра анталёгію беларускай паэзіі, пра якую ў Італіі амаль нічога ня ведаюць — нягледзячы на тое, што некалькі гадоў таму Ларыса Пуцілева выдала анталёгію беларускай паэзіі XX стагодзьдзя з італьянскімі перакладамі.

На пачатку 2023-га я сустрэўся з каляжанкай Джуліяй Дэ Флёрыя, якая перакладае паэзію Дзьмітрыя Строцава, і запрапанаваў ёй разам заняцца такім праектам. Джулія пагадзілася, і мы яшчэ запрасілі Маю Галаванаву, Масіма Маўрыцыё і аднаго з нашых паэтаў, Дзьмітрыя Строцава, у якасьці сускладальніка.

— Мы хацелі, каб большасьць арыгіналаў была на беларускай мове, але каб прысутнічала і расейскамоўная паэзія. Дзіма правільна сказаў, што мусіць быць і паэзія на ідыш. А яшчэ ёсьць вершы Алеся Плоткі на ўкраінскай. Наконт імёнаў мы разам кансультаваліся. У гэтым важная была роля Дзімы. Нам прынцыпова было, каб у чытачоў і чытачак ня склалася ўражаньне, як быццам беларуская паэзія зарадзілася ў 2020 годзе. Таму ў кнізе ёсьць, напрыклад, і «вершаказы» Алеся Разанава. Але тэма 2020 году, безумоўна, важная ў анталёгіі.

— Ня ўсе аўтары пагадзіліся на публікацыю тых вершаў, якія мы плянавалі ўключыць у кнігу. У некаторых выпадках давялося дайсьці да нейкіх кампрамісаў, але я мяркую, што гэта нармальна. Як заўжды бывае, мы не былі стоадсоткова задаволеныя ўсімі сваімі перакладамі, але гэта таксама нармальна. Супрацоўніцтва паміж намі было вельмі добрае, а гэта, мабыць, найважнейшае. Падрыхтоўка анталёгіі — гэта вялікая адказнасьць!

— Кнігу пакуль пабачылі і пра яе пачулі толькі мае студэнты славістыкі і ўдзельнікі прэзэнтацыі ў Бэрліне падчас фэстывалю «Прадмова». Поўны наклад яшчэ друкуецца, але ў электронным фармаце кніга будзе даступная бясплатна на сайце выдавецтва. 22 кастрычніка мы правялі прэзэнтацыю анталёгіі ў маім унівэрсытэце ў Кальяры, на Сардыніі, разам зь Дзімам Строцавым і Юляй Цімафеевай. Падаецца, студэнтам было вельмі цікава слухаць пра Беларусь і беларускую паэзію. Яны ставілі пытаньні і нават зачытвалі пераклады. Было вельмі кранальна для ўсіх.

Наконт водгукаў прэсы і крытыкі — спадзяюся і думаю, што будуць. Калі параўнаць колькасьць перакладаў беларускай паэзіі і літаратуры наогул у нямецкамоўных краінах зь ейнай фактычнай адсутнасьцю ў нас, становіцца вельмі сумна, але, як кажуць ва Ўкраіне, «нам своє робить». Будзем далей чытаць, перакладаць і распавядаць.

— Мне імпануе канкрэтнасьць, фізычнасьць, нават цялеснасьць сучаснай беларускай паэзіі, але і ейная разнастайнасьць. Мне падаецца, выходзіць так шмат якаснай беларускай паэзіі, што заўсёды ёсьць што пачытаць.

— Каб яны самі маглі вырашыць, дзе жыць, — у вольнай Беларусі ці за мяжой. А яшчэ — каб іх чыталі і слухалі чытачы і чытачкі ва ўсім сьвеце.