Галоўная старонка / Беларускія аўтары / Туронак Юры

Туронак Юры

Радзімыя вытокі Туронкаў — блакітнавокая азёрная Дзісеншчына. Там, на Мёршчыне і Браслаўшчыне, ёсць вёскі Пестуны і Дзянісы — дзедаўшчына і прадзедаўшчына Юркі Туронка. Адтуль паходзілі бацька Браніслаў, дзед Сцяпан — беззямельныя сяляне. Продкі па кудзелі, Марылі Рэшацянкі (1905-1983) — з лясной Беласточчыны, дзе ў вёсцы Рушчаны каля Харошчы апроч яе нарадзіліся яшчэ дзве сястры і тры браты.

Сам Юрка гадаваўся ў мястэчку Дукшты колішняга Свянцянскага павета, дзе асталявалася сям'я маладажонаў. У Дукштах нарадзіліся і малодшыя Туронкі: Андрэй і Міхась. Зрэшты, калі быць дакладным, усіх трох сыноў Марыля нараджала ў віленскай клініцы, куды ўладкаваць яе мужу-лекару не складала праблем. Аднак лічыцца, што нарадзіліся яны ў Дукштах, дзе ў тамтэйшым касцёле ўсе трое і ахрышчаныя.

Вільня ж прыйшла ў лёс Юрыя ў ваеннае ліхалецце, калі ў 1942 годзе, закончыўшы Дукштанскую пачатковую школу, увосень сіратою давялося ўладкоўвацца ў летувіскую Віленскую гімназію № 1. Дырэктар, колішні знаёмец бацькі, вызваліў Юрыя ад платы за навучанне. Потым была вучоба ў паваенных Беластоцкім і Ольштынскім ліцэях, у Шчэцінскай гандлёвай акадэміі і Варшаўскай галоўнай школе планавання і статыстыкі. Заканчваў яе ў 1952 г., працуючы ўжо ў сталіцы Польшчы ў ЦІЭХу — Цэнтралі па імпарце і экспарце хімікатаў. На пачатку 1956 г. перавёўся ў Польскую знешнегандлёвую палату, якая праз год распачала выданне перыёдыка «Замежныя рынкі» («Rynki Zagraniczne»). Там і адпрацаваў каля 40 гадоў: выйшаўшы на пенсію ў 1994 г., не кідаў супрацоўніцтва з «Замежнымі рынкамі», гэтаксама як і з Інстытутам славістыкі Польскай Акадэміі Навук.

Шлях Туронка-хіміка, эксперта па хімічных таварах, таксама не зусім быў ягоным (як дэлегат ад Польшчы ў 1964–1986 гадах Юрка Туронак удзельнічаў у працы Камітэта хімічнай прамысловасці Еўрапейскай эканамічнай камісіі ў Жэневе). Спадар Юры невясёла прызнаецца: «...гэта было не тое, чаго хацелася: у першым выпадку — механічная чыноўніцкая праца і ў другім — казкі пра сталінскія планы пераўтварэння прыроды... Мяне вабіла сур’ёзная даследчыцкая праца».

Пэўным адхланнем была грамадская чыннасць. Калі ў сярэдзіне 1950-х у СССР і яе саталітарным суседстве пацягнула паслясталінскай «адлігай», на беларускіх землях Польшчы, у Беластоку, узнікла Беларускае грамадска-культурнае таварыства. «І я звязаўся з гэтымі хлопцамі. 13 мая 1956 года быў заснаваны Варшаўскі аддзел БГКТ, і я адразу ўвайшоў у склад яго праўлення, а ў кастрычніку стаў старшынёю аддзела і быў ім аж да 1966 года».

Трэцяя квадра стагоддзя, ахвяраваная ў жыцці Юрыя Туронка на навукова-архіўную працу дзеля вывучэння гісторыі Беларусі, сталася для яго найбольш плённай. А хацелася б яшчэ гэтак працаваць і надалей! Кожная запаволенасць-замаруджанасць бачыцца недаравальна растрачаным імгненнем адзінададзенага Богам жыцця. Але, як ён сам прызнаецца ў адным з лістоў, на варштаце новыя тэмы — «пабачым, што атрымаецца...».

Памёр Юры Туронак 2 студзеня 2019 г. у Варшаве

Туронак Юры. Выданьні

За кардонам Бацькаўшчыны

Туронак Юры

Ва ўспамінах вядомага беларускага гісторыка, якому выпала жыць за межамі Беларусі, адлюстравана ўся яе найноўшая гісторыя. Аўтар узнаўляе і ацэньвае перажытае, разважае пра шляхі беларускага самаўсведамлення. Успаміны дапаўняюцца дакументамі і спісам беларусазнаўчых прац гісторыка. Адрасуецца ўсім, хто... Болей »

pdf

Людзі СБМ

Туронак Юры

Саюз беларускай моладзі. Доўгі час гісторыя разглядала гэты рух, як негатыўную з'яву калабаратнаў, прадажнікаў Радзімы. Пасля развалу Савецкай імперыі некаторыя даследчыкі пачалі лічыць Саюз ледзь не самым прагрэсіўным рухам на Беларусі. Гісторыя не можа быць чорнай або белай. Менавіта гэтага часам не... Болей »

pdf

Мадэрная гісторыя Беларусі

Туронак Юры

Збор публікацыяў і досьледаў выдатнага беларускага гісторыка Юр’я Туронка стаўся выдатным навуковым зборам па вывучэньні цёмных і скрытых ад нас старонак беларускай гісторыі. Натуральна, што знаходжаньне гісторыка ў Польшчы спрычынілася да асаблівай увагі ў дасьледваньні менавіта тэматыкі Падляшша і... Болей »

pdf

Вацлаў Іваноўскі і адраджэньне Беларусі

Туронак Юры

З імемнем Юрыя Туронка звязаны даследаванні найбольш цікавых і забароненых тэмаў у сучаснай гісторыі Беларусі. Адным з важнейшых напрамкаў працы даследчыка з'яўляюцца жыццяпісы (жыццярысы) людзей, якіх у Беларускай афіцыйнай гісторыі проста няма, або ўзгадваюцца яны адносна і ўскосна, а лепш сказаць... Болей »

pdf

Беларуская кніга пад нямецкім кантролем

Туронак Юры

Нямецкая ўлада на Беларусі даволі скептычна ставілася да беларускага нацыянальна-вызваленчага руху. Па-першае, у 1940-я гады беларуская інтэлігенцыя была даволі малалікай і разрозненай (да гэтага спрычыніўся сталінізм і рэпрэсіі, а таксама тысячныя расстрэлы). Па-другое, значная частка інтэлігенцыі была... Болей »

pdf

Książka białoruska w II Rzeczypospolitej 1921-1939

Turonek Jerzy

W pracy niniejszej przedstawiono dzieje książki białoruskiej w Rzeczypospolitej Polskiej od 1921 do września 1939 r. W tym bez mała 19-letnim okresie do państwa polskiego należały obszary północno-wschodnie (województwa: nowogródzkie, poleskie i wschodnie części wileńskiego i białostockiego), zamieszkałe... Болей »

Białoruś pod okupacją niemiecką

Turonek Jerzy

Przedmiotem niniejszej rozprawy jest sytuacja na Białorusi pod okupacją hitlerowską (1941—1944). W niektórych aspektach nie różniła się ona od sytuacji na innych okupowanych obszarach Europy. Dotyczy to zwłaszcza nazistowskiego ludobójstwa typu ideologicznego, tj. eksterminacji głównie Żydów i politycznych... Болей »

pdf

Wacław Iwanowski i odrodzenie Białorusi

Turonek Jerzy

Z okazji powitania Nowego 1942 Roku Vacław Iwanowski pouczał swych młodych współpracowników w Mińsku: „Wilżne jest wynalezienie prochu, ale nie mniej ważna jest umiejętność jego wykorzystania". Za pomocą tego aforyzmu wskazywał, że realizacja idei nie ustępuje pod względem znaczenia samej idei. Był... Болей »

Białoruś pod okupacją niemiecką

Turonek Jerzy

Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939-1956

Próbując oceniać stosunki między Polakami a Białorusinami w latach II wojny światowej i okresie powojennym, najpierw trzeba poświęcić wiele uwagi wzajemnym relacjom przed 1939 r., w tym polityce polskich władz wobec obywateli narodowości białoruskiej. Czy w rezultacie tej polityki Białorusini mieszkający... Болей »

Камунікат.org – Беларуская Інтэрнэт-Бібліятэка

Пры выкарыстаньні матэрыялаў у друку спасылка на крыніцу інфармацыі абавязковая.
Пры выкарыстаньні матэрыялаў у Інтэрнэце прамая гіпэрспасылка на Kamunikat.org абавязковая.
Ідэя сайту Яраслаў Іванюк